NİLAY TEZSAY

KIRPI BAKIMI VE BESLENMESI

Hayatta kalmaları için kısa süreli bakım bilgisidir.

(2020 yılına göre bu bilgiler tekrar revize edilecektir. Yaban hayvanı oldukları için bakanlığın koruması altında olan türlerdendir. Çabamız doğaya döndürmektir.)

​

YAVRU KİRPİ BULDUM! NE YAPACAĞIM?

​

Sevgili bebek kirpi bulan değerli arkadaşlar! Eğer annenin öldüğünden eminseniz, bu yavrulara nasıl bakacağınızı anlatmak için bu yazıyı sizlere hazırladım. Diğer ülkelerde kirpi bebekler için hazır mamalar olabiliyor ama burada kendi imkanlarımızla neler yapabileceğinize değindim. Annelerinin öldüğünden emin miyiz? Anne 3.hafta itibariyle yavruları yalnız bırakmaya başlar, belki 2-3 saat sonra gelecektir, mümkünse gözlemleyelim, yavrulara hemen dokunmayalım. Anne kirpilerin ölümleriyle ilgili bana bugüne kadar şu sebepler bildirildi: Çim biçme makinesi altında ezilmiş, araba altında kalmış, yangında yanmış olabilirler.  Yavrulara dokunma hususunda... Meslektaşım olsun, arkadaşım olsun, ilk yaptıkları şey “bebeği yıkanmamış ellerle ellemek” olduğu için BUNA BİR DUR! demek istiyorum! BİR BEBEK ellemeden ÖNCE ellerinizi yıkayınız, parmağınızı bebeğin ağzına sokmayınız! Elinizde görmediğiniz mikroplar bebeğin vücuduna girerse bu bebekleri enfeksiyondan kaybedebilirsiniz. Kirpi bebeler hakkında: Yavru kirpilerin gözleri 14-15 günlükken açılıyor, gözü kapalı bebek bulduysanız yani yeni doğmuştur ve işiniz zordur. Sindirim sistemi daha oturmamıştır. Genelde bir anne kirpi 5-8 yavru doğurur ve 15-30gr arası olurlar. Hemen bebeği tartın. Haftada 50gr almaları gerektiğini bilin ama ilk haftalarda hayat kurtarma çabasında olduğunuz için ve mamaya yeni alışacağı için hemen 50gr aldırmanız biraz güç, 20-30gr da kabuldur. Hayvanı ilk bulduğunuzda ilk yapılacak iki işlem var, 1.sıcak tutun, 2.mamayı yapıp yedirinceye kadar, enerji verebilmek için beklemeden 0,5ml dektroz solüsyonu içirin. (Dekstroz %5’lik solüsyon eczanede var! Beslemek için ucu olmayan İnsülin enjektörü veya 2,5ml’lik enjektör alın. İnsülin enjektörlerinin metal iğneli kısmı, düz tornavidayla plastik kısmından kanırtılarak çıkartılabilir.) Mama tarifi: Normal sütte var olan süt şekeri olarak bildiğimiz Laktoz kirpiler için ÖLDÜRÜCÜDÜR! Laktozu sindiremez, ishal yapar. Normal süt kesinlikle vermiyoruz! Barsakları bozmuyoruz! Peki ne veriyoruz? Yüksek protein ve yağ oranı, az karbonhidrat olmalı, daha önce 2005 yılında kaplan yavrularını büyütürken Hollanda'da bir kaplan büyüten uzman olan Mr.L.Van Walbeek'in (Saskia Kuipers aracılığı ile) aldığım tarifi, kirpilerin protein, yağ, karbonhidrat ihtiyacı ile karşılaştırıp uyarladım, tüm internete yaydım ve tabiki formülümüz başarılı olduğu için mutluyum. Ufak porsiyonlar halinde bir günlük mamayı şöyle yapalım. Marketten taze yumurta + Pınar kutu krema + Pınar laktozsuz süt alın. 1 yumurtayı 10ml taze kremayla biraz çırpın, toplam karışım 125ml olacakmış gibi laktozsuz süt ekleyin, biraz daha çırpın. Plastik süzgeçle cam bir kavanoza süzün. Hemen buzdolabına koyun, bu mama 24 saat! sonra çöpe atılacaktır. Kullanacağınız kadarını ufak bir çay bardağına koyun, onu benmari usulü 35-40C’ye kadar ısıtın, sakın ocak üstünde ısıtmayın, proteinler, vitaminler parçalanır! Sıcaklığı sizin elinizle aynı sıcaklıkta olacak. Günde 2 kez mama öğünü içine polivit veya supravit şuruptan 0,1ml ve Versele laga Calci lux’tan 1 mercimek tanesi kadar eklenir. Mama verilmeye hazır. Bir de sadece bu mama yeterli değil, sindirimi dengelemek ve mamadaki laktozu parçalamak için, bağışıklığı yükseltmek için kefire veya reflor saşeye ihtiyacımız var. Kefiri de benmari usulü çay bardağı içinde ısıtın (Benmari usulü: Elinizin dayandığı sıcaklıktaki su dolu kabın içine çay bardağını yerleştirin) Kefir yerine eczaneden alacağınız reflor saşe de olur, her öğüne 2 mercimek tanesi kadar karıştırınız. 

Mama tarifini ve bakımını sizlere video olarak hazırladım youtube’da "Nilay Tezsay Vet Tv Kirpi mama tarifi" "Nilay Tezsay Vet Tv Yavru Kirpi Beslenmesi 2" "Nilay Tezsay Vet Tv Hasta & Yavru Kirpi Misafirhanesi" yazarsanız ulaşırsınız.

Yeni doğanı günde 10 kez beslemek gerekiyor, bu 2,5 saatte bir beslemek anlamına geliyor. Ucu olmayan insülin enjektörüyle daha kontrollü besleyebilirsiniz, eğer yoksa 2,5ml’lik enjektör olur, lakin o kadar zerreyi kontrol etmek zordur, hayvanı boğma riskiniz var. Boğulma eylemi varsa, öksürüyorsa, baş aşağı tutun birazcık sarsın. Kullandığınız her şey, Sterilize ya da Dezenfekte edilmiş olsun. Kaynar suyla yıkayıp kuruttuğunuz cam çay bardaklarına kullanacağınız kadar mamayı dökün, benmari usulü ısıtın. Burdan 0,5ml çekin ve yavaşça ağzına damla damla verin, yutmasını bekleyin, sizi yabancıladığı için yavaş yiyebilir. Hem mamadan, hem kefirden bebeklere 0,5-1,5ml’şer verin. Bebek beslenmesi adlibitumdur, yani bebeğe aldığı kadar verilir, istemiyorsa tükürür ya da ağzında uzunca tutar. Biraz mamayı yedirmek için ikna edici olsun diye gıdısına dokunabilirsiniz. Beslemek için “ağzını açamıyorum” derseniz bu bebekler ölür, ağzını açacaksınız yavaşça, uğraşın biraz, korkmayın. Bir bebek damla damla olarak bazen yarım saatte beslenir. Kalan mamayı lavaboya dökün. Sonra o çay bardaklarının işi bitince hemen kirliye. Enjektörlere sıcak içme suyu çekin, yıkayın ve kurutun. 

Altlarına sıcak su torbası koymak şart, tabi ki kaynar su olmasın, yakmayın bebekleri. Her beslediğinizde altlarındaki sıcak su torbasını değiştirin, su çok sıcaksa su torbasını havluya sarın öyle altlarına koyun, bebekleri de polar şapka/ havlu ya da polar/yün kıyafetinizin içine koyun, iğreti üzerlerini örtün, onlar nefes alırlar korkmayın. Önemli olan sıcak kalsınlar. Her yemek sonrası çiş-kaka yaptırın, yöntem yavru kedilerdeki gibi. Kaka rengi siyahtan yeşile değişebilir, bu normaldir. Islak pamukla genital organ uyarılır. Sonra güzelce yeni bir ıslak pamukla vücudunu silin, mama artığı ile kirli bir bölgesi kalmasın. Pamuk yoksa yumuşak mendil de olur. Arada bir, bebekler için kullanılan dermatolojik testten geçmiş, güvenilir ve pahallı losyonlu ıslak havlular kullanılabilir. Amaç tahriş etmeden temizlemek. Pişik olursa zeytinyağı veya bepanthol, göz merhemi, fucidin, bactroban olur. 

Mutfak terazisiyle 2 günde bir ya da haftalık ağırlılarını kontrol etmelisiniz. Kilo almıyorlarsa, bu sağlık probleminin, dehidrasyonun(susuzluğun) habercisidir. Yaklaşık 3,5-4.haftada dişleri çıktığında “Hills a/d” mamayı önce enjektörle azar azar yedirmeyi deneyiniz. Eğer yiyorsa, biraz kefir de verelim ve sürekli ishal olmuyorsa, kirpi için hazırladığınız karışıma artık son verebilirsiniz. Önüne çay tabağında bir tatlı kaşığı “Hills a/d” mama koyup, yiyip yemediklerine de bakınız. Yavru kendisi yeterli miktarda yiyorsa artık yavaşça enjektörü terk edebilirsiniz. “Hills a/d” yiyebilen bir yavrunun mamasına ayrıca yulaf unu karıştırmak gerekiyor. Yulaf kepeğini kahve makinesinde çekip ufaltalım. 4 çay kaşığı “Hills a/d” mamaya 3-4 çay kaşığı yulaf unu karıştıracağız. Bu karışımı yedireceğiz. Yulafla yemiyorsa sade a/d olur. Yine kendi sıcaklığını artık kirpi kendi başına ayarlayabiliyorsa, sıcak su torbasını da artık bırakabilirsiniz. Bunu nasıl anlarız?: Sıcak su torbasını son kez koydunuz 5 saat sonra termometre ile rektal ısı alalım, 34-36ºC olmalıdır. Termometrenin ucu temiz olmalıdır, zeytinyağlayıp rektal ısıyı 3’er saat arayla 2 kez kontrol edelim. Isı sabitse, sıcak su torbasını da geride bırakalım.

Diğer önemli bir husus var... Dozunda olmak kaidesiyle, duygusal bir bağ kurmalıyız, bebeklerle konuşun, onlara insan bebeklerine söylediğiniz güzel kelimeleri söyleyin, hayata sizinle bağlanacaklar artık, ilgi şart. Allaha şifa için dua edin, bu bebeklerin yaşaması için sizin pozitif olmanız çok önemli. Kendinize bu bebekleri yaşatmak konusunda güvenmiyorsanız, daha önce kedi bebeği büyütmüş kişilere verebilirsiniz.

Çocukluğa adım atmış, kendi başına mama yiyen kirpilere neler vereceğiz?
Kirpilerin neler yedikleri analiz edildiğinde, menülerinde böcekler, kulağakaçan, kelebek larvaları, kırkayak, toprak solucanları var (STRUCK u. MEYER 1998) Bunların dışında sümüklü böcekleri, onların topraktaki yumurtlarını, yerde yuvasını yapan kuşların bebeklerini yuvadan alır, çıtır çıtır yer. İnsan elinde beslerken, hiç bir şekilde sümüklü böcek, toprak solucanı, un kurdu ya da böcek türü vermemeliyiz, neden mi?: Çünkü endoparazitlerde arakonakçı olma özelliğine sahip. Bırakın doğada ne isterse yesin ama evdeyken ona bunlardan yedirmeyiniz. Peki o zaman, neler yedireceğiz?: Küçük kesilmiş, az yağlı veya yağsız, işlem görmemiş dana eti, haşlanmış tavuk/hindi eti, yaş/kuru kedi ya da köpek maması, rafadan ya da çılbır yumurta, kılçıksız ve işlem görmemiş balık eti vereceğiz. (İşlem görmemiş et derken, yani marine değil, isli değil, yağda pişirilmiş değil, lakerda değil.) Ağırlıklı olarak yağsız olan menüde yağ ihtiyacını bitkisel yağdan sağlayacağız, hayvanın büyüklüğüne göre bir damla ya da ¼ çay kaşığı kadar bitkisel yağı, hayvanın yiyeceği etine karıştıracağız. Lifli gıda olarak, yulaf, buğday kepeği ve haşlanmış, ufaltılmış havuç rendesi kullanılır. Kirpi kemirmeyi sevdiği için, ona sert gıdalar da verilmelidir: Peletler, haşlanmış tavuk kanadı, büyük hayvan kemiklerinin bir küçük parçası... böylece kirpilerde diş taşı oluşumu engellenir ki, diş taşı olan kirpilerde çok ciddi rahatsızlıklar olmaktadır. Zayıf ve bitkin olan kirpilerde bal verilebilir, iştahları hemen yerine gelir. Taze su her zaman verilmelidir, suyun yerini hiçbir şey tutmaz. İNEK SÜTÜ asla verilmez, ishal yapar, su kaybeder, hayvan sindirim rahatsızlığı, karın ağrısı çeker, ölüverir. Büyüyen kirpiye her gün ya da 1 gün arayla mineral, kalsiyum, vitamin takviyesi yapılmalıdır (Günlük olacak şekilde, Polivit şurup 0,5-1ml, Reflor granül ¼ çay kaşığı 1-2ml suda, kalsiyum içeren efervesan tabletlerden 2-3 mercimek tanesi kadar 1ml suda eritip verebilirsiniz.) Çok önemli husus; kirpi doyana kadar beslenmeli ki; kış uykusuna girebilecek ağırlığa ulaşsın. Erişkin kirpi 1000-1200gr olur, yavru kirpi 600-700gr olduğunda kış uykusuna hazırdır. Bahçenizin köşesinde yaprakları bir köşeye yığarak sonbaharda ona kış uykuluk bir köşe yapmış olursunuz, uyandığında da onu besleyerek yardımcı olabilirsiniz. Yeriniz uygun değilse 450-500gram olduğunda bol yapraklı, çalılıklı yere salınız. Köpeklerin olduğu yere salmayınız, özellikle kurt köpekleri ailelerinden gelen türlerdeki köpekler (husky gibi) iç güdüsel olarak kirpileri ısırmaya çalışabiliyorlar.

Salma vakti ne zamandır?
Bir çok sitede geceleri kirpilerin yürüdüğünü görürüz, siteler nispeten kirpiler için korunaklı bölgelerdir. Dişleri tamamen çıktığında, kuru ve yaş kedi-köpek mamasını kolayca yerler. 400-450gr’a ulaşan yavruyu artık bahçenize rahatça salabilirsiniz. Bölgede çok kedi-köpek varsa telle çevrili bir bahçede salmanız iyi olabilir. Solucan, sümüklü böcek, kulağakaçan, böcek olarak ne bulurlarsa tadına bakacaklardır. Etrafta kediler onlara dokunacaklardır, kedilerden pek zarar gelmez. Bazı köpeklerde onlara dokunur, koklarlar ve giderler. Fakat bazı köpekler içgüdüsel olarak kendilerine hakim olamaz ve onları ısırmak isterler ki; bu büyüttüğünüz kirpinin gün görmeden ölmesi demektir. Artık gece vakti kendi başlarına böcek yeme işinde usta olduysalar, onları sitenizde belirli bir ağacın dibine koyduğunuz kedi-köpek mamasının civarında, akşam üstü yeşillik alana salmanızı tavsiye edebilirim. Her akşam yemek istiyoruz diye uğrayan Özgün arkadaşımın evine uğrayan geçen seneki kirpi yavrularımız aklıma geldi. Bir süre müptelası oldukları mamalar için, onun kapısını çaldılar.

Sonbaharda halen çocuk olan kirpilerin yeterli ağırlığa ulaşmadan kış uykusuna girmeleri uygun değildir, Kasım ayında 450gr ağırlıktayken, bu uykunun sonucu ölüm olacaktır. En az 550-600gr olmalıdır, elde büyüttüğünüz yavruyu eğer salmayı planlıyorsak, buna dikkat etmelisiniz. Eğer daha hafifse onu önce iyice beslemeli ve en az 600gr ağırlığa ulaştığında güzel bir havada salmalısınız ya da ilkbaharı beklemelisiniz. 

Elinize kirpi dikeni batarsa ve evinizde çocuk varsa

Delik olan yerlerde Batikonlu pamuğu birkaç dakika bekletiniz. Eğer daha sonrasında eliniz şişerse, zonklama başlarsa, doktora gitmeyi ihmal etmeyiniz. Aynen bizde olduğu gibi, tabi ki onların vücudunda da mikroplar var. Bizlerin elleri sık yaralanıyor ve ertesi günü genelde yara iyileşmiş oluyor, tetanoz aşınız son 5 yılda yapılmadıysa lütfen yaptırınız. Evinizde bebek ve çocuk varsa, kirpi bakmanızı önermiyoruz, başka bir gönüllünün bakmasını tercih ederiz. Bazı bebek ve çocukların alerjileri olabiliyor, bağışıklık sistemleri yeni, ne olduğunu bilmediğimiz mikroplarla savaşmak zorunda kalmasın. Belki üzerindeki görülen veya görülmeyen parazit size ve çocuğunuza geçebilir, bunun garantisi maalesef yok. 

Yetişkin Kirpiler Ne Yer?
Kirpiler Doğada; tırtıl, sümüklü böcek, toprak solucanı, kulağakaçan, kuş yumurtası, arı, 4 kanatlı böcekler (Coleoptera), memeliler ve kuş yavrularını yerler, bunların diyetlerinde bir oranlaması vardır. Akrep ve yılan da yakalayıp yiyebilirler.

Tedavi ve bakımı esnasında verilenler;
1. Konserve kedi maması (Tavuklu ve biftekli) + yulaf ezmesi
2. Hills a/d mama + öğün başına 1/1 yulaf ezmesi
3. Vitakraft Kirpi maması (Almanya’dan getirttim)
4. Kirpi için özel konserve mama
Bir öğünde iki çorba kaşığı a/d ye bir-iki kaşık yulaf ezmesi karıştırılır. 3 saat sonra tekrar verilebilir.

Bakıldığı yerde;  Kısa bir süre bakıyorsanız 40*40*70cm ebatlarında, kedi ya da köpek taşıma kutusu idealdir. İçini gazete kırpıklarıyla doldurmalısınız ki gündüz uykusu için kendini içine gömebilsin. Her gün temizlenmeli, gerekirse 2 kez, su ve yemek kabı konur. Uyku kutusu 35*25 cm ebatında olabilir.Gece aktif olduğundan gün boyunca uyuması normaldir. Gece gezinebileceği bir mekanınız varsa oraya salmalısınız. Dışkılarına ayakları bulanırsa bir kabın içine ılık su doldurunuz, elinizde yeni doğmuş bebek varmış gibi suyun içine alt gövdesi daldırılır ve ayaklarının debelenmesi esnasında temizlenmesi saglanır.

Mizacı;  Eğer elinize aldığınızda ya da köşeye sıkıştıysa ve ağzından köpükler geliyorsa, bu onun korktuğu anlamına geliyor. Zorlamaz ve acıtmazsanız sizi ısırmaz, ağzının çok yakınında parmağınız olursa ısırır ama bağırınca bırakıyor. (Beni ısırımıştı da, dişleri kedi ya da vampir gibi dışarıdadır)

Yaşını ve cinsiyetini nasıl anlarız?  Erkek kirpilerde karnın alt kısmının tam ortasında prepisyum bulunur. Dişilerde genital organ anüse yakındır. 100 kadar dikenle dünyaya gelen kirpi yavrusu 5 hafta içinde 2000 dikene sahip olur.  Eğer 500 gr dan düşük ağırlığa sahipse yavrudur. Erişkin kirpinin kafa-gövde-kuyruk uzunluğu toplam 25-30 cm. ‘a varır ve 5000-7000 dikenleri olur. 800 gr ile 1300 gr arasında erişkin kabul edilir.

Neden öldürüldükleri;  İnsanlar; isteyerek; kirpi köftesinin kansere iyi geldiğine inananlar tarafından ve yine insanlar istemeyerek, araba kazaları sonucunda ezilmelerine neden oluyorlar. Kansere karşı iyi geldiği bilgisinin aslı yoktur, bilakis paraziti ve mikrobu bol bir et yedirmenin faydası değil, zararı olabilir.

Doğadaki canlılar nasıl öldürürler?
Tilkiler; üzerlerine idrar yaparlar ve hayvan açılır. Diğer bir yöntemde yüksek bir yerden dereye doğru yuvarlanmasıdır. Kirpi suya düşerken açılır ve tilki de onu açık halde yakalar. Puhu baykuşları, yaban domuzları, şahinler, çakır kuşları ve diğer yırtıcı kuşlar kirpileri avlayabilirler ve yavru kirpiler için de sansarlar tehlike teşkil eder.

Diğer bilgiler;
Kasım – Aralık gibi kış uykusuna yatıp, Mart-Nisan gibi uyanırlar. Dışkısı ıslak kedi dışkısını andırır ve gerçekten kötü kokar. 5-10mm kalınlıkta ve 4-6 cm uzunlukta olmalıdır. Gebelik 35 gün sürer, anne kuru otlardan, yosunlardan huva hazırlar. Anne kirpi doğuma yakın zamanda babadan uzaklaşır çünkü baba kirpi kedilerdeki davranış gibi yavruları yiyebilir. Genelde 5 yavru (2-10) doğar. Yavrunun gözleri 14.-18. günler arasında açılır. Gözlerin ardından kulakların delikleri de açılır. 3.haftada anne yuvadan dışarıya ufak gezintiler yapar. 6.haftaya kadar devamlı süt içerler. 2 aylıkken 200-250 gr olurlar. Ortalama 5-7 sene yaşarlar, tabi ki daha uzun süre yaşayabilirler.

ASLA ASLA ASLA….. 
Süt ve ekmek verilmez. Barsakları bozulur ve bundan sonra yediği hiç birşeyden yararlanamaz, hastalanır.

TOKSİK… TOKSİK… TOKSİK… 
Bahçede sümüklü böcekleri zehirlemek amacıyla kullanılan mollüskisitler, bu hayvanlarla beslenen kirpileri de etkileyebilir. Bir bilgiye göre 5 tane zehirlenmiş sümüklü böcek yiyen iki kirpiden biri ölmüştür.

Veteriner Hekimlerle paylaşacağım bilgiler:  
Sevgili Meslektaşım; hayvanı muayene ederken, dikenlerinden tedirgin olmanıza gerek yok, hayvan eğer gergin değil ve size zararsız olduğunuz konusunda biraz güvenirse dikenlerinin altındaki Musculus erector pili kaslarını çok kasmaz ve batıcı özellikte olmaz. Karnının altına elinizi sokarsınız ve arka bacaklarını kavradıktan sonra sırtındaki kavisin aksine yukarı dogru biraz gerip karnını açabilirsiniz. Vücut ısısı 35 derecedir. Taze su ya papatya çayı içer.En sık karşılaşılan problemleri arasında deri ve paraziter hastalıkları vardır. Bit, pire, kene, uyuz, akciğer kurtları, capillaria, brachylaemus, koksidiyoz (Isospora) problemleri görülebilir. İvermectini 1/9 propilen glikol veya su ile dilüe ederek uyuzlu bölgelere sürebilirsiniz. Sırt derisine SC ve IM enjeksiyonlar yapılır. Enrofloksasin, Meloksikam, Sulfanamidler, Sebacil, Bolfo kullanılabilir. Yavrularda vitamin enjeksiyonları yapmayınız, ölebiliyorlar. Yaralarına iyotlu solüsyon kullanılabilir. Arka bacağı kırık, kuyruğu ezik kirpiler kıvrılamazlar, acıdan açılmış olarak kalırlar. İshalse, birileri inek sütü verdiğinden ya da hayvanda akciğer veya barsak kurtları olduğundandır. Tırnak uzunluğu kontrol edilmeli ve uzunsa kesilmelidir. Yara tozu kullanılabilir. Yaşlı kirpilerde diş taşı problemleri nedeniyle diş çekilebilir. Yavru bakılıyorsa haftalık 50 gr kilo almalıdır. İnsanı ısırmaya meğilli değildir. Ele alındığında ağzında gördüğünüz köpüklü salya, onun heyecanlandığını ve korktuğunu gösterir.

UYARILAR:

Bu arada unutmayın ki, kirpi de esaret altında tutulmaması gereken canlılardandır. Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü tarafından vakalar takip edilmektedir. 

Lütfen yabani hayvanları tam tanımadan onlara iyi niyet göstergesi olarak kendi yediklerimizden sunmayalım. Bu onların zararına ve hatta bozulan genel durumun daha kötüye gitmesine sebebiyet verebilir. Lütfen bilmeden ağrı kesici, aspirin veya diğer insanlar için kullanılan ilaçlardan kullanmaya çalışmayalım. Kirpilerin sümüklü böcek yediklerini duyanlar bu hayvanları bazen bahçelerine hapsetmeye çalışırlar ve bu nedenle devamlı sümüklüböcek yiyen kirpiler bu canlıdan almış oldukları larvaları büyüterek ve en sonunda akciğer kurtlarının istilası nedeniyle kısa sürede ölürler.

Veteriner hekim Nilay Tezsay

"Yaban Hayvanları, İlk Yardım Gönüllüsü"

KAYNAKLAR
1. http://www.thehedgehog.co.uk/diet.htm
2. Das Praktische Igel-Buch, Micheal Lohmann
3. Krankheiten Der Heimtiere, Gabrisch- Zwart